بررسی آراء گلدزیهر در مورد تفاسیر شیعه

فاصله گرفتن از مکتب تبشیری، استعماری و اقبال به رویکرد علمی داعیه ای است که امروزه مستشرقان بر آن تأکید دارند، امّا این که تا چه اندازه این ادّعا واقعیّت دارد جای تأمل و بررسی است. آنچه که واضح است، انتشار برخی آثار از خاورشناسان است که به طور زیرکانه و تهاجمی و در برخی موارد به صورت علنی به نقد و نفی باورهای ملّی و مذهبی أقوام و ادیان شرقی پرداخته اند و همین مسئله بر علمی بودن رویکرد مستشرقان خدشه وارد می کند. مباحث علوم قرآنی و تفسیر، دو محور اساسی است که مطالعات استشراقی در رابطه با اسلام و قرآن با آن مواجه است. اهمیّت توجه به روش و رویکرد مستشرق زمانی فزونی می یابدکه آثار خاورشناسی در قالب کتاب، مقاله و... منتشر شده و در اختیار خواننده قرار می گیرد چراکه خاورشناسان در بسیاری از آثار خود مطالب زهراگین را در قالب و پوشش علمی به ذهن خوانندگان این آثار تزریق می کنند. ایگناس گلدزیهر از جمله مستشرقانی است که وارد این عرصه شده است. کتاب مذاهب التفسیرالاسلامی که در آن آثار تفسیری فرق اسلامی از قرآن کریم محور پژوهش قرار گرفته است، نمونه ای بارز از آثار استشراقی است که در این نوشتار نیز منبع آراء گلدزیهر در رابطه با موضع شیعه نسبت به قرآن، در نظر گرفته شده است. گلدزیهر بحث خود را پیرامون گرایش های تفسیری مسلمانان به گونه ای ساختار شناسانه پی گیری نموده و عقیده-پژوهی را در دسته بندی تفاسیر قرآن ابزار خود ساخته. برخی از پیش فرض های نادرست مثل مضطرب بودن متن قرآن، مصلحت جویانه و غرض ورزانه بودن تفسیر مفسّران، او را از نگاه واقع بینانه و جامع نگر به آثار تفسیری شیعیان باز داشته است. بحث قرآن است، قرآنی که ارزش عقیده اشخاص و گروه ها نسبت به آن تعیین می گردد و اصلی اساسی و پذیرفته شده در میان مسلمانان است، محوری ترین بحث که نظرات «گلدزیهر» در این کتاب حول آن دور می زند، به عقید? غالب کسانی که آراء و شخصیّت «گلدزیهر» را مورد ارزیابی قرار داده اند، وی در بررسی آثار اسلامی رویکرد اسلام ستیزانه داشته و در دفاع از یهودیّت راه افراط را پیموده است. «گلدزیهر» که در بررسی آثار تفسیری شیعیان پیوسته اثبات تحریف قرآن را در دستور کار داشته است، سعی می کند با کنار هم چیدن دلایل ظنّی و بی پایه اعتقاد شیعیان به قرآن حاضر را سست و دوگانه نشان دهد. روش او در این کار این است که اختلافات مذهبی را به قران کشانده و آن ها را برجسته می سازد یا به روایات غیر مستند متوسّل شده و براساس یک روایت تفسیری در یک کتاب تفسیری از شیعیان عقیده ای را مطرح ساخته و آن را به تمام مذهب تشیّع تعمیم می دهد. با مطرح ساختن بحث مصحف علی و دو سور? ساختگی نورین و ولایت، تفسیر شیعیان را نشأت گرفته از تعصّب مذهبی و ناظر به تقدیس ائمّه در کنار محرّف دانستن قرآن، معرّفی می کند. استناد به کتب نامطمئن و متعلّق به فرق دیگر، کم توجّهی به نظرات صاحب نظران شیعه در رابطه با قرآن، عدم توجّه به تمام ابعاد تفسیری و قرآن پژوهی شیعیان از جمله اشکالات وارد بر تفسیر پژوهی «گلدزیهر» است تلاش نگارنده در این نوشتار بر این بوده است که ضمن تحلیل نظرات «گلدزیهر» با ارائه دلایل عقلی و نقلی به تبیین حقیقت پرداخته و چهره ای واقعی از شیعیان و عقایدشان نسبت به قرآن کریم نشان دهد. واژگان کلیدی: بررسی ، آراء ، گلدزیهر ، شیعه ، تحریف ، قرآن